De vergeten compagnon van Berlage
Door Arjan den Boer, uitg. WBooks, formaat 17 x 24 cm, 496 blz. 190 afbeeldingen (zw/w en kleur), paperback, ISBN 978-9-4625-8660-4, € 39,95.
Architect Berlage is een bekende naam, onder meer van het beursgebouw in de
hoofdstad. Een andere architect, die al eerder actief was met onder meer
villa’s in Baarn en Apeldoorn, was Theodor Sanders. In 1881 nam hij de toen
26-jarige Hein Berlage aan. Als compagnons hebben ze veel gebouwd. Dat niet
Sanders, maar Berlage bekend werd, kwam doordat Berlage de tekeningen vaak
ondertekende en de belangstelling van Sanders later vooral naar railvervoer
uitging. Van zijn 38 bouwwerken zijn er slechts 10 bewaard gebleven. Hij
stond aan de wieg van verschillende lokale spoor- en tramwegen rond
Amsterdam, zoals de Haarlemmermeerspoorlijnen. In Waterland kwam de
Noord-Hollandse Tram (NHTM), waar hij directeur van werd, tot stand.
Uitvoerig beschreven is dat het verkrijgen van concessies soms stroef
verliep, veroorzaakt door niet altijd meewerkende overheden en concurrentie
met het paardentrambedrijf AOM. Omdat Sanders zich vooral toelegde op de
stoomtram eindigde rond 1888 de samenwerking met Berlage. De NHTM ging in
1932 over naar de NZH. Het Waterlandse trambedrijf is in 1956 opgeheven. De
door hem op Sicilië rond de Etna aangelegde smalspoorlijn functioneert nog
steeds. Met dit boek komt een vergeten architect en invloedrijke
spoorwegingenieur tot leven.-TO
